Жамандоо адатта, тили жамандардан чыгат. Алар менен сүйлөшүү өтө кооптуу. Себеби, алардын оюна дал келбеген сөз жаңжалга жана анын аягы жамандоого алып келет. Демек, бирөөнүн бетине ага жакпаган, адатта калп дооматтар, анын аброюн басаңдатуу үчүн айтылган сөздөр — жамандоо деп эсептелет. Меккеде пайгамбарыбыздын салаллаху алайхи ва саллам изинен кууп, ал заттын артынан ээрчип, ага чогулган …
Чагымчылык деп эки же бир нече тарапты кайраштыруу максатында бирин бирине жамандоону айтат. Эки тарапты кайраган эң жаман мүнөздөрдөн. Себеби жөнөкөй ушакчы бир эле тарапка ушак ташыса, чагымчы эки тарапка улам биринин сөзүн улам бирине «кооздоп» жеткирип турат. Кээде адам араздашкан эки тарап менен да жакшы мамиледе болушу мүмкүн жана учур келгенде аларды жараштырууга умтулушу …
Ушактоого көбүнесе бирөөгө жамандык кылуу, бирөөдөн өч алуу, аны менен эсептешүү сезими, бирөөнүн үстүнөн өзүнүн артыкчылыгын белгилөө түрткү болот. Учурунда токтотпосо ал сезим чегинен ашып, жек көрүүгө чейин алпарат. Ою күнү-түн өч алуу менен алек болгон адамдын мүнөзү да көз көрүнөө өзгөрүп калат. Ушактоого ичи күйдүлүк көп себеп болот. Ичи күйдүлүк менен ооруган адамга бирөөнүн …
Адатта, «Чечендин тили чеп бузат, тантыктын тили кеп бузат» — демекчи, көп сүйлөгөн адам сөзүнүн пайда-зыянына анчейин маани бере бербейт. Адатта, өзүнө тиешеси болбогон ашыкча же керексиз сөздөрдү көп сүйлөгөндү тантык дейт элде. Анын сөзү көбүнесе арак, тамеки, уурулук, пара, бузукулук, бирөөнү ушактоо же маскаралоо ж.б. жөнүндө болот. Адам сөзү менен адам дегендей эле, анын …
Ассалому алейкум, урматтуу мусулман бир тууганым! Адамды жаратып, ага жашоону үйрөтүп, ыйман ээлерине кеңешчи, дарыгер, жол башчы жана жарык нур кылып, күмөнсүз жана кынтыксыз Куранды түшүргөн ааламдар Ээси, акырет Падышасы — Аллахка мактоолор болсун! Ааламдарга рахмат үчүн келген, адамдан чыккан асыл зат, акыйкат пайгамбары Мухаммад Мустафа салаллаху алайхи ва салламга салам жана салаваттар болсун! Адамды …
Ушак — адамдар ортосун бузуп, ынтымактын түркүктөрүнө доо кетирет. Ушак уятсыздыктан келип чыгат. Пайгамбарыбыз салаллаху алайхи ва саллам: «Бир тууганың жөнүндө ага жакпаган сөздөрдү айтуу -ушак» — деген. Демек, бирөөнүн жогунда ага жакпаган, аны капаланткан, анын физиологиялык өзгөчөлүктөрү, мүнөзү, мамилеси, үй бүлөөсү ж.б. жөнүндө сөз кылуу – ушактоо же жамандоо деп айтылат. Кураанда Аллах Таала: «… бири …
Убакыт адамдын эң чоң байлыгы жана аны жөнү жок өткөрүү — ысырапкерлик. Буга өзүнө тиешеси жок, керексиз сөздөр менен алектенүү, аларды таратуу, жайылтуу жана угуу кирет. Пайгамбарыбыз салаллаху алайхи ва саллам: «Пенденин мусулманчылыгын эң жакшысы өзүнө тиешеси жок нерселерге убактысын кетирбейт» — деген. Керексиз же өзүнө тиешеси жок сөздөргө бирөөлөрдүн жеке турмушу тууралуу сөздөр, аманат сырлары, бузукулуктар, …
Талаш деп кимдир бирөөнүн айткан сөзүнүн мазмуну, максаты же формасындагы кемчиликтерине көрсөтүүнү айтат. Пайгамбарыбыз Мухаммад салаллаху алайхи ва саллам: « Адамдар туура жолдорунан талаша берип адашышат» — деген. Кээде адамдар убактысын көпчүлүгүн талашка кетиришет. Алардын талашынан жагдай деле өзгөрбөйт. Болгону алаксып туура жолдон алыстап кетүүлөрү мүмкүн. Билал ибн Саьд: « Өзүнүн талашка жөндөмдүүлүгү менен мактанган адамды …
Айтыш менен талаштын арты – тартыш. Тартыш деп кандайдыр мүлккө же укукка жетишүү үчүн көгөрүүнү айтат. Пайгамбар хадистеринин биринде: « Аллахтын мунасага келбегендерден жаман көргөнү жок» — дейт. « Мага ал нерсени кереги деле жок, болгону мен тигини жеңгим гана келди»-деп, кээ бирөөлөрдүн мактанганын угасың. Мындайлардын талашкандары арзыбаган нерсе, ал эми максаты тартышкан тарапты жеңүү. …
Мактоо деп кимдир бирөөнүн өзгөчөлүгүн жакшы сапат катары белгилөө, даңгазалоону айтат. Бирок мактоонун түрлөрү жана чеги бар. Мактоонун түрлөрү: Иши түшкөн адам, муктаждыгын бүтүрүү үчүн кээде калп айтып же жагалданып макташы мүмкүн. Калп айткандын кесепети жаман. Кызмат абалын жоготуудан чочулап мактаганды – кошоматтык дешет жана ага тыюу салынат. Себеби кошоматтык чындык абалды жашырууга апкелет …
Маскара деп кимдир бирөөнүн кемчиликтерин ашкере кылуу менен аны элге шерменде кылууну айтат. Аллах Кураанда: «Ыймандуулар! Эч ким маскаралабасын…бири бирине жаман сөздөрдү айтпасын… бири бирин ылакаптары менен чакырбасын…» — дейт. Албетте маскаралоо адамды ызалантат. Маскаралоонун түрлөрү: Бирөөнүн физиологиялык кемчилигин ашкерелөө. Мисалы, төкөрдүгүн, сокурдугун же дүлөйлүгүн ашкерелеп: «Алдагы төкөрдү карагыла, сен дүлөйсүң, тиги сокур болуп көрбөй жатат …